Al was ik, bij het betreden van dit elektronisch gebied op het eind van het voorbije jaar, van plan om geregeld goede poëzie én kritisch-satirische teksten te plaatsen, dan moet ik nu vaststellen dat ik geregeld (reeksen) dagen oversla. Zo was dat nu weer na mijn benadering van collega-dichter Hendrik Carette... Ik tracht dat nu goed te maken met een warmhartig stukje over de liefelijkste dichteres die Vlaanderen én de hele Nederlandse poëzie in de 20ste eeuw hebben gekend: Alice NAHON. Aanleiding? Op 21 mei van dit jaar zal het 75 jaar geleden zijn dat zij overleed. Ik zou zwaar in gebreke blijven als ik haar, mijn geestverwante over die fameuze grens, niet gedacht... En ik doe dat nu al...
Sentimenteel, overgevoelig haar poëzie? Deels jawel, maar ook oprecht , gedreven door een bittere nood aan liefde en vanuit een grote, natuurlijke begaafdheid, schreef zij haar verzen, die méér dan het werk van de meeste van haar collega's, de harten van vele tienduizenden Vlaamse en Noord-Nederlandse lezers beroerden door hun grote eenvoud en helderheid. Als lyrische dichteres is zij, vooral door haar latere poëzie, veel meer waard dan critici het voorstelden, al bereikt zij niet de sterke beeldende zeggingskracht van een Aleidis Dierick, een Blanca Gyselen en een Ida Gerhardt. Vooral oudere lezeressen en lezers, kennen nog steeds haar beroemdste en dierbaarste, want uiterst eenvoudig en ontroerend - zij het zeker niet haar mooiste - gedicht:
Avondliedeken III
---------------------------
't Is goed in 't eigen hert te kijken
Nog even vóór het slapen gaan
Of ik van dageraad tot avond
Geen enkel hert heb zeer gedaan;
Of ik geen ogen heb doen schreien,
Geen weemoed op een wezen lei;
Of ik aan liefdeloze mensen
Een woordeken van liefde zei.
En vind ik, in het huis mijns herten,
Dat ik één droefenis genas,
Dat ik mijn armen heb gewonden
Rondom één hoofd, dat eenzaam was...;
Dan voel ik, op mijn jonge lippen,
Die goedheid lijk een avondzoen...
...
't Is goed in 't eigen hert te kijken
en zó z'n ogen toe te doen.
(uit 'Op zachte vooizekens', 1921)
Eén van de verblijdendste gebeurtenissen uit mijn leven als letterkundige en als cultuurjournalist (met de nadruk op literatuur) bij de, in die jaren, nog enigszins waardevolle Gazet van Antwerpen, mét aandacht voor kunst én cultuur (!), was dan ook, in 1983, de heruitgave van de 'Verzamelde Gedichten' van Alice Nahon die ik mocht samenstellen voor de -nu al lang ter ziele gegane- uitgeverij 'Stichting Mercator Plantijn' in Antwerpen. Ik schreef er een biografische en literair-kritische inleiding bij en publiceerde weinig bekende foto's. Aanleiding was mijn artikel in die krant bij de vijftigste verjaardag van Alices vroege dood, op 21 mei 1983: zij overleed aan hoge koortsen ten gevolge van chronisch-astmatische bronchitis -én niet door tbc! - op Pinksterzondag 21 mei 1933. Zij was nog geen 37 jaar oud...
Ik wit deze poëtische blog-teksten bevattelijk houden en in die zin is het best om één of meer van die heldere gedichten van Alice op te nemen. Voor een biografie én voor al haar gedichten kunnen lezers terecht in één van mijn uitgaven van Nahons werk.
Door mijn (her)uitgave van haar verzameld dichtwerk heeft Alice Nahon een verrassende "renaissance" beleefd, van 1983 tot nu. De laatste uitgave verscheen bij Pelckmans (Nederlandsche Boekhandel) in 1996. Tijdens haar leven haalden haar bundeltjes 'Vondelingskens', 'Op zacht vooizekens', 'Schaduw' en na haar dood: 'Maart-April' oplagen van vele tienduizenden. Gedurende de voorbije 25 jaar zijn weer tienduizenden boeken met haar verzen verspreid geweest, ook in Nederland. Men heeft me na het verschijnen van die boeken verweten dat ik het stereotiepe beeld van de "vrome, ziekelijke maagd", een toonbeeld van melancholie, niet heb bijgesteld. Ik heb dit wél gedaan, zeker in de laatste uitgave van 1996. Ik heb beklemtoond dat haar leven én haar poëzie getekend werd door bitterheid -om de "verloren jaren" 1917-'23 in het "sanatorium" van Tessenderlo- en steeds onbevredigd liefdeverlangen, ten gevolge van haar vermeende tbc, wat haar "schijn-vrolijk" maakte. Ook de keerzijde daarvan: haar frivoliteit en haar relaties met verscheidene vrienden-minnaars heb ik niet verzwegen. Maar ten slotte: voor Alice, die onfortuinlijke ziel, was haar poëzie hét doel, dé weg van haar leven en, vanuit haar diep geloof: haar weg naar God! Spijts alles bleef zij, dichterlijk, in Gods liefde geloven, zoals op haar graf (Schoonselhof in Antwerpen) te lezen staat: "God moet mij geren zien". Dat laatste wordt bevestigd door het feit dat zij in de harten van vele duizenden in de Nederlanden is blijven leven! Uit haar derde dichtbundel 'Schaduw', haar beste neem ik hier nu nog dat allesomvattende titelgedicht op:
SCHADUW
---------------------
Ik heb de liefde liefgehad
daarom wellicht heeft zij me niet bemind.
Zo doet de mooie minnaar
met een zeer verliefde kind.
Ik heb de zon te liefgehad
en beu van beedlen
aan de deuren
van de dagen
ben ik geworden als een varenblad
dat liever in de lommer leeft
dan zon te dragen.
En daarom bouwt mijn kommer aan een huis
waar lamp- en zonnelicht
getemperd zijn voor de ogen
en waar de soobre lijn van een gelaat
en waar de vrede van een vriendschap staat
lijk schaduw van een boom
over mijn hoofd
gebogen.
(uit 'Schaduw', 1928)
Die schaduw strekte zich over haar leven uit vanaf de chronische bronchitis, waarmee zij besmet geraakte in het Antwerpse Stuyvenbergh-ziekenhuis in 1914, werd zwaarder door haar noodgedwongen en nutteloze zesjarige verblijf in het "gesticht" Sint-Jozef in Tessenderlo (1917-'23), door haar eenzaam zwerversleven in de daarop volgende tien jaar die haar nog restte en mondde uit in bitterheid, spijts de vele vrienden rond haar aristocratische, (schijn-)vrolijke en lieftallige persoonlijkheid.
Sentimenteel, overgevoelig haar poëzie? Deels jawel, maar ook oprecht , gedreven door een bittere nood aan liefde en vanuit een grote, natuurlijke begaafdheid, schreef zij haar verzen, die méér dan het werk van de meeste van haar collega's, de harten van vele tienduizenden Vlaamse en Noord-Nederlandse lezers beroerden door hun grote eenvoud en helderheid. Als lyrische dichteres is zij, vooral door haar latere poëzie, veel meer waard dan critici het voorstelden, al bereikt zij niet de sterke beeldende zeggingskracht van een Aleidis Dierick, een Blanca Gyselen en een Ida Gerhardt. Vooral oudere lezeressen en lezers, kennen nog steeds haar beroemdste en dierbaarste, want uiterst eenvoudig en ontroerend - zij het zeker niet haar mooiste - gedicht:
Avondliedeken III
---------------------------
't Is goed in 't eigen hert te kijken
Nog even vóór het slapen gaan
Of ik van dageraad tot avond
Geen enkel hert heb zeer gedaan;
Of ik geen ogen heb doen schreien,
Geen weemoed op een wezen lei;
Of ik aan liefdeloze mensen
Een woordeken van liefde zei.
En vind ik, in het huis mijns herten,
Dat ik één droefenis genas,
Dat ik mijn armen heb gewonden
Rondom één hoofd, dat eenzaam was...;
Dan voel ik, op mijn jonge lippen,
Die goedheid lijk een avondzoen...
...
't Is goed in 't eigen hert te kijken
en zó z'n ogen toe te doen.
(uit 'Op zachte vooizekens', 1921)
Eén van de verblijdendste gebeurtenissen uit mijn leven als letterkundige en als cultuurjournalist (met de nadruk op literatuur) bij de, in die jaren, nog enigszins waardevolle Gazet van Antwerpen, mét aandacht voor kunst én cultuur (!), was dan ook, in 1983, de heruitgave van de 'Verzamelde Gedichten' van Alice Nahon die ik mocht samenstellen voor de -nu al lang ter ziele gegane- uitgeverij 'Stichting Mercator Plantijn' in Antwerpen. Ik schreef er een biografische en literair-kritische inleiding bij en publiceerde weinig bekende foto's. Aanleiding was mijn artikel in die krant bij de vijftigste verjaardag van Alices vroege dood, op 21 mei 1983: zij overleed aan hoge koortsen ten gevolge van chronisch-astmatische bronchitis -én niet door tbc! - op Pinksterzondag 21 mei 1933. Zij was nog geen 37 jaar oud...
Ik wit deze poëtische blog-teksten bevattelijk houden en in die zin is het best om één of meer van die heldere gedichten van Alice op te nemen. Voor een biografie én voor al haar gedichten kunnen lezers terecht in één van mijn uitgaven van Nahons werk.
Door mijn (her)uitgave van haar verzameld dichtwerk heeft Alice Nahon een verrassende "renaissance" beleefd, van 1983 tot nu. De laatste uitgave verscheen bij Pelckmans (Nederlandsche Boekhandel) in 1996. Tijdens haar leven haalden haar bundeltjes 'Vondelingskens', 'Op zacht vooizekens', 'Schaduw' en na haar dood: 'Maart-April' oplagen van vele tienduizenden. Gedurende de voorbije 25 jaar zijn weer tienduizenden boeken met haar verzen verspreid geweest, ook in Nederland. Men heeft me na het verschijnen van die boeken verweten dat ik het stereotiepe beeld van de "vrome, ziekelijke maagd", een toonbeeld van melancholie, niet heb bijgesteld. Ik heb dit wél gedaan, zeker in de laatste uitgave van 1996. Ik heb beklemtoond dat haar leven én haar poëzie getekend werd door bitterheid -om de "verloren jaren" 1917-'23 in het "sanatorium" van Tessenderlo- en steeds onbevredigd liefdeverlangen, ten gevolge van haar vermeende tbc, wat haar "schijn-vrolijk" maakte. Ook de keerzijde daarvan: haar frivoliteit en haar relaties met verscheidene vrienden-minnaars heb ik niet verzwegen. Maar ten slotte: voor Alice, die onfortuinlijke ziel, was haar poëzie hét doel, dé weg van haar leven en, vanuit haar diep geloof: haar weg naar God! Spijts alles bleef zij, dichterlijk, in Gods liefde geloven, zoals op haar graf (Schoonselhof in Antwerpen) te lezen staat: "God moet mij geren zien". Dat laatste wordt bevestigd door het feit dat zij in de harten van vele duizenden in de Nederlanden is blijven leven! Uit haar derde dichtbundel 'Schaduw', haar beste neem ik hier nu nog dat allesomvattende titelgedicht op:
SCHADUW
---------------------
Ik heb de liefde liefgehad
daarom wellicht heeft zij me niet bemind.
Zo doet de mooie minnaar
met een zeer verliefde kind.
Ik heb de zon te liefgehad
en beu van beedlen
aan de deuren
van de dagen
ben ik geworden als een varenblad
dat liever in de lommer leeft
dan zon te dragen.
En daarom bouwt mijn kommer aan een huis
waar lamp- en zonnelicht
getemperd zijn voor de ogen
en waar de soobre lijn van een gelaat
en waar de vrede van een vriendschap staat
lijk schaduw van een boom
over mijn hoofd
gebogen.
(uit 'Schaduw', 1928)
Die schaduw strekte zich over haar leven uit vanaf de chronische bronchitis, waarmee zij besmet geraakte in het Antwerpse Stuyvenbergh-ziekenhuis in 1914, werd zwaarder door haar noodgedwongen en nutteloze zesjarige verblijf in het "gesticht" Sint-Jozef in Tessenderlo (1917-'23), door haar eenzaam zwerversleven in de daarop volgende tien jaar die haar nog restte en mondde uit in bitterheid, spijts de vele vrienden rond haar aristocratische, (schijn-)vrolijke en lieftallige persoonlijkheid.
3 opmerkingen:
Erik, Ik vind het goed dat je eens de gedichten en ook het leven van Alice Nahon in de kijker stelt. Zij was de lievelingsdichteres van mijn moeder zaliger. Al te dikwijls werd zij als onbeduidend voorgesteld. Ik wist eigenlijk bitter weinig over haar trieste leven en onvervulde liefdes.
Proficiat met heel je blog. Je moet echt niet iedere dag iets nieuws brengen, daarvoor hebben wij ook niet de tijd om dat alles bij te houden. Nogmaals hartelijke gelukwensen. Annie Tanghe
Ter informatie: Alice Nahon stierf op zondag 21 mei 1933 maar dat was niet Pinksterzondag, die viel toen op 4 juni.
mvg
tja, ook mijn favoriete..
Een reactie posten